Κοινή ονομασία του φυτού «Ώκιμον το βασιλικόν», της οικογένειας Χειλανθή, της τάξης Σωληνανθή. Είναι φρυγανώδεις, ετήσιο φυτό, ιθαγενείς της Ινδίας και καλλιεργείται ως αρωματικό, αρτυματικό, φαρμακευτικό και καλλωπιστικό φυτό. Στην Ελλάδα είναι γνωστές και καλλιεργούνται οι εξής ποικιλίες: «μικρόφυλλος», «πλατύφυλλος», με φύλλα μήκους μέχρι 8 εκ., «ουλόφυλλος» ή «σγουρός», με πυκνό γυαλιστερό πράσινο φύλλωμα, και ο «μαυρομάτικος».
Από τον πλατύφυλλο εξάγεται με απόσταξη αιθέριο έλαιο, το βασιλικέλαιο, που περιέχεται στα φύλλα και στα άνθη του σε ποσοστό 1%. Ο βασιλικός χρησιμοποιείται ως άρτυμα και ως ρόφημα. Κυρίως όμως χρησιμοποιείται ως καλλωπιστικό φυτό και καλλιεργείται σε γλάστρες. Σπέρνεται το Μάρτιο σε σπορεία και μεταφυτεύεται το Μάιο και μετά στο ύπαιθρο ή σε γλάστρες. Θέλει αφράτο χώμα, υγρασία (συχνά ποτίσματα) και όχι πολύ ήλιο. Ανθίζει από τον Ιούνιο ως το Νοέμβριο, αλλά η ανθοφορία του συντομεύει τη ζωή του, για αυτό πρέπει να κόβονται διαρκώς τα λουλούδια του, ώστε να διατηρηθεί περισσότερο το φυτό. Για αποξήρανση κόβεται ολόκληρο το φυτό, όταν αρχίσει η άνθηση. Το αφέψημα των φύλλων του έχει τονωτικές ιδιότητες και χρησιμοποιείται σε στομαχικές και εντερικές παθήσεις.
Ο βασιλικός θεωρείται από πολλούς χριστιανικούς λαούς ως ιερό φυτό. Λέγεται και σταυρολούλουδο, γιατί έχει συνδεθεί με την εύρεση του Τίμιου Σταυρού. Η παράδοση λέει ότι βασιλικός φύτρωσε πάνω από το σημείο όπου ήταν θαμμένος ο Τίμιος Σταύρος και το άρωμά του οδήγησε την αγία Ελένη στην εύρεσή του, για αυτό και κατα την εορτή της ύψωσης του Τίμιου Σταυρού οι χριστιανοί πηγαίνουν βασιλικό στις εκκλησίες. Η λαϊκή μούσα χρησιμοποίησε το βασιλικό για να τραγουδήσει την ομορφιά και την αγνότητα των κοριτσιών και τη χάρη και τη λεβεντιά των παλικαριών.