Το βασίλειο των φυτών

Υπάρχουν πολύ λιγότερα είδη φυτών παρά είδη ζώων. Είναι αλήθεια ότι μερικά μέρη του κόσμου δεν έχουν ακόμα εξερευνηθεί και ότι μερικά φυτά είναι πάρα πολύ μικρά και δεν φαίνονται χωρίς μικροσκόπιο. Σήμερα γνωρίζουμε πάνω - κάτω 320.000 είδη φυτών, απέναντι σε ένα εκατομμύριο είδη ζώων.

Τα φυτά έχουν καταταχτεί, όπως και τα ζώα, σε συνομοταξίες, ομοταξίες, τάξεις, οικογένειες, γένη και είδη. Υπάρχουν ακόμα και υπό-συνομοταξίες, πού τοποθετούνται στο γενεαλογικό δέντρο ανάμεσα στις συνομοταξίες και στις ομοταξίες.

Το κοινό ηλιοτρόπιο είναι ένα είδος του γένους των ηλίανθων και ανήκει στην οικογένεια των συνθέτων. Η πολυάριθμη αυτή οικογένεια περιλαμβάνει φυτά, όπως οι πικραλίδες και τα λευκάνθεμα (πακερέττες). Τα σύνθετα ανήκουν στη τάξη των μονοπέταλων, όπως ή οικογένεια των κωδωνοειδών. Τα μονοπέταλα ανήκουν στη τάξη των δικοτυλήδονων, τής υπό-συνομοταξίας των αγγειόσπερμων. Ονομάζουν έτσι τα ανθοφόρα φυτά, πού οι σπόροι τους είναι στο εσωτερικό ενός καρπού. Όλα τα φυτά με σπόρους σχηματίζουν τη συνομοταξία των σπερματόφυτων.

Κάθε φυτό έχει ένα επιστημονικό όνομα. Το ηλιοτρόπιο ονομάζεται ηλιανθές το ετήσιο. Οι χιλιάδες των σημερινών φυτών προέρχονται από απλούστερα φυτά, με ένα κύτταρο, πού υπήρχε στη Γη, όταν ο πλανήτης ήταν ακόμα νέος. Οι πρόγονοι αυτοί των φυτών ονομάστηκαν πρωτόφυτα, δηλαδή πρώτα φυτά.

Το φυτικό βασίλειο περιλαμβάνει 4 κύριες συνομοταξίες. Τα θαλλόφυτα αποτελούν τη κατώτερη συνομοταξία. Είναι φυτά χωρίς φύλλα, χωρίς ρίζες και χωρίς στελέχη. Σε αυτά ανήκουν οι άλγες, οι μύκητες και οι λειχήνες (φυτομύκητες).

Ή δεύτερη συνομοταξία περιλαμβάνει τα βρυόφυτα. Είναι ή ομάδα των βρύων, στα οποία προσθέτουμε τα ηπατικά, μικρά φυτά, την ύπαρξη των οποίων πολλοί δεν γνωρίζουν. Πίο πάνω από τα βρύα, στο γενεαλογικό δέντρο, τοποθετούμε τις πτέριδες (φτέρες) και τούς συγγενείς τους, πού το σύνολό τους αποτελεί το πτεριδώδη. Στην ομάδα αυτή πρέπει να σημειώσουμε τα λυκοποδιώδη και τα εκουιζετώδη. Στη κορυφή του γενεαλογικού δέντρου βρίσκονται τα σπερματόφυτα ή φυτά με σπόρους.

Υπάρχουν δυο κύριες διακλαδώσεις: Τα φυτά πού ανθίζουν ή αγγειόσπερμα και τα φυτά με κώνους ή κωνοφόρα, τα γυμνόσπερμα.

Τα ανθοφόρα φυτά είναι τα τελευταία πού φάνηκαν στη γη και τα περισσότερα από όλα μαζί τα άλλα είδη των φυτών. Αν oι κλάδοι του γενεαλογικού δέντρου είχαν διαστάσεις ανάλογες με τον αριθμό των ειδών πού περιλαμβάνουν, το δέντρο θα είχε φυλλώματα πυκνά και πάρα πολύ ασύμμετρα.

Οι άλγες όλες σχεδόν είναι υδρόβιες, όπως οι σπειρογύρες, πού είναι πολύ γνωστές. Μερικές άλγες είναι τόσο μικρές, πού δεν μπορούμε να τις δούμε χωρίς μικροσκόπιο. Αποτελούνται συχνά από ένα μόνο κύτταρο. Υπάρχουν όμως και άλγες με μεγάλο μέγεθος. Ένας μεγάλος κοκκινόμαυρος φύκος μπορεί να έχει μήκος ως πενήντα μέτρα. Υπάρχουν άλγες, πράσινες, μαυροκόκκινες και κόκκινες.

Στην ομάδα των αλγών βρίσκονται και τα διάτομα, φυτά μικροσκοπικό με ένα κύτταρο, πού βγάζουν ένα όστρακο από πυρίτιο, σε σχήμα κουτιού. Τα διάτομα αποτελούν ένα σπουδαίο μέρος του πλαγκτού, τής σούπας πολλών θαλασσινών ζώων.

Τα ορχεοειδή παίρνουν θέση στην άκρη ενός από τούς ανωτέρους κλάδους του γενεαλογικού δέντρου, στα μονοκοτυλήδονα. Μερικά ορχεοειδή φυτρώνουν στο έδαφος, αλλά πολλά άλλα αναπτύσσονται πάνω στα κλαδιά των δέντρων των τροπικών δασών. ΟΙ λειχήνες ζουν και αυτές πάνω στα δέντρα και τα είδη αυτά των επιφύτων μοιάζουν πολύ μαι τις λειχήνες πού βλέπουμε πάνω στις πέτρες.

ΟΙ λειχήνες είναι φυτά περίεργα. Αποτελούνται από ένα μανιτάρι και μια πράσινη άλγη μαζί. Αν εξετάσουμε μια άκρη λειχήνας ατό μικροσκόπιο, θα δούμε σημαδάκια πράσινα, τριγυρισμένα με ίνες άχρωμες μανιταριού. Στην περίπτωση αυτή γίνεται ένας από τούς ευτυχείς συνεταιρισμούς του ζωικού κόσμου. Ή πράσινη άλγη και το μανιτάρι βοηθούνται με τρόπο τόσο αποτελεσματικό, ώστε oi λειχήνες μπορούν να ζουν στις πέτρες, όπου κανένα άλλο φυτό δεν μπορεί να φυτρώσει. Η πράσινη άλγη προμηθεύει τροφή στο μανιτάρι. Το μανιτάρι κρατά το νερό τής βροχής και εμποδίζει την άλγη να ξεραθεί. Μόνη ή άλγη δεν θα μπορούσε να κρατηθεί στην πέτρα. Ωό μανιτάρι, αντίθετα, δαγκάνει την πέτρα παράγοντας ένα οξύ, πού επιτρέπει στη λειχήνα να προσκολλάται πάνω της. Η πέτρα λοιπόν, πού προσβάλλεται από το οξύ αυτό στην επιφάνεια, τρίβεται σε μικρά θρυψαλάκια, πού σχηματίζουν μια κρούστα μαλακή, κατάλληλη για να ριζώνουν κι άλλα φυτά. Το πεύκο και το έλατο είναι κωνοφόρα.

Τα βρύα είναι πολύ μικρά φυτά. Βρίσκονται τόσο κοντά το ένα με το άλλο, ώστε σχηματίζουν έναν τάπητα από πράσινο βελούδο. Τα βρίσκουμε παντού σχεδόν, στη Γη. Μερικά μάλιστα διατηρούνται και σε πολύ ψυχρές περιοχές. Συμβαίνει όμως, καμιά φορά να θεωρούμε βρύα και φυτά πού δεν είναι. Το Ιρλανδικό βρύο, το μακρύ βρύο, το βρύο των ταράνδων, δεν είναι βρύα. Είναι άλγη κοκκινόμαυρη, ένα φυτό με σπόρους, ή τιλλανδοία, και μια λειχήνα.

ΟΙ λεπτοί μίσχοι του βρύου φέρνουν στην άκρη τους μια θήκη με σπόρους. Όπως τα βρύα, τα περισσότερα από τα φυτά, τα λιγότερο εξελιγμένα, από τα σπερματόφυτα, πολλαπλασιάζονται με σπόρους, δηλαδή με απλά κύτταρα, αποκόμματα πολύ μικρά τής ζωντανής ύλης.

Κοντά στα βρύα και ανάμεσα στα βρυόφυτα, βρίσκονται τα ηπατικά, πού μοιάζουν με κορδέλες σφιγμένες πολύ στη βάση τους. Τα βρίσκουμε, συνήθως, πάνω στα υγρά και σκιερά τοιχώματα, πού σχηματίζουν τις χαράδρες. Για τούς περισσότερους ανθρώπους, είναι φυτά χωρίς σπουδαιότητα, για τούς επιστήμονες όμως, παρουσιάζουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Τα ηπατικά θα ήταν τα πρώτα φυτά τής γης και μπορούμε να πούμε πώς θεωρούνται σαν το Χριστόφορο Κολόμβο του φυτικού βασιλείου. Μερικοί επιστήμονες νομίζουν ότι αυτά είναι οι πρόγονοι όχι μόνον των βρύων, αλλά και όλων των παραπάνω φυτών. Η πτέρις όπως άλλωστε όλες οι πτέριδες, είναι πτεριδώδες. Τα πτεριδώδη δεν έχουν σήμερα τη σπουδαία θέση πού είχαν άλλοτε στον κόσμο των φυτών. Οι δενδροειδείς πτέριδες ήταν, πραγματικά, τα πρώτα φυτά τής γης με μεγάλο μέγεθος. Μέσα στα δάση όπου γινόταν ή κατεργασία τού γαιάνθρακα, υπήρχαν πτεριδώδη, εκουιζετώδη και λυκοποδιώδη μεγάλα σαν δέντρα. Τα πτεριδώδη γίγαντες δεν υπάρχουν πια σήμερα. Όλα τα λυκοποδιώδη και όλα τα εκουιζετώδη του σημερινού φυτικού βασιλείου είναι μικρά φυτά. Μόνο μερικές δενδροειδείς πτέριδες απαντώνται ακόμα στις τροπικές περιοχές. Οι σημερινές ιππουρίδες (εκουιζετώδη), πού λέγονται και ούρα αλόγου δεν φυτρώνουν, παρά σε έδαφος φτωχό και γεμάτο χαλίκια. Οι μίσχοι τους και τα κλαδιά τους εξαρθρώνονται εύκολα. Τις γνωρίζουμε εύκολα, βλέποντάς τις σε υγρές γωνίες.

Τα είδη τής φτέρης είναι ακόμα πιο πολλά, 10 φορές περισσότερα από τα όσα είναι τα είδη τού λυκοπόδου και της ιππουρίδας μαζί. Αλλά, όταν τα συγκρίνουμε με τα σπερματόφυτα, μπορούμε να πούμε ότι οι πτέριδες αποτελούν σήμερα ένα μικρό μέρος του φυτικού κόσμου.