Ο πολλαπλασιασμός των φυτών

Τα φυτά πού καλλιεργούμε έχουν όλα σχεδόν σπόρους. Για να πάρουμε καινούργια φυτά, σπέρνουμε συνήθως τούς σπόρους του είδους πού θέλουμε. Για να βλαστήσει ένας σπόρος, πρέπει το έμβρυο που υπάρχει στο εσωτερικό του να βρει την κατάλληλη υγρασία, θερμότητα και αέρα. Σπουδαίο ρόλο παίζει ακόμα και το βάθος που θα φυτευτούν οι σπόροι. Κάθε σπόρος περιέχει αποθηκεύεις τροφών, πού είναι στη διάθεση του εμβρύου. Καθώς το νέο φυτό βλασταίνει, χρησιμοποιεί αυτές τις τροφές, που θα του επιτρέψουν να μεγαλώσει και να φτάσει στην επιφάνεια του εδάφους. Εκεί θα μπορέσει να ανοίξει τα φύλλα του στο φως και να ανταποκριθεί μόνο του πια στις ανάγκες του.

Ένας σπόρος φασολιού περιέχει αρκετές τροφές, για να επιτρέψει στο νέο φυτό του φασολιού να φτάσει τα δέκα εκατοστά. Μπορούμε λοιπόν να φυτέψουμε έναν τέτοιο σπόρο σε βάθος πολλών εκατοστών, χωρίς να φοβηθούμε ότι το νέο φυτό θα πάθει ασφυξία. Είναι μάλιστα προτιμότερο να φυτεύουμε αρκετά βαθιά αυτούς τούς χοντρούς σπόρους. Αν τούς φυτέψουμε κοντά στην επιφάνεια του εδάφους, μια δυνατή βροχή μπορεί να τούς απογυμνώσει. Αντίθετα, ένας σπόρος πετούνιας, είναι πολύ μικρός. Περιέχει παρά πολύ λίγα αποθηκεύματα τροφών και αν φυτευτεί βαθιά, οι τροφές του θα εξαντληθούν, πριν το νέο φυτό μπορέσει να ανοίξει στο φως. Αυτού του είδους τους σπόρους πρέπει να τούς σκεπάζουμε.

Μερικές φορές μπορούμε να πάρουμε νέα φυτά, χωρίς να φυτέψουμε σπόρους. Κανένας π.χ. δεν φυτεύει σπόρους τουλίπας, έκτος από τούς φυτοκόμους, πού προσπαθούν να βγάλουν καινούργιες ποικιλίες. Η τουλίπα είναι φυτό με βολβό, ο όποιος αποτελείται συχνά από παχιά φύλλα, πού σκεπάζουν το ένα το άλλο. Τα φύλλα αυτά περιέχουν άφρονες τροφές και πάνω στο βολβό θα αναπτυχθεί ένα δυνατό και γερό φυτό, πού θα ανθίσει γρήγορα. Oι κρόκοι και οι μπιγκόνιες, οι νάρκισσοι, oi κρίνοι και οι υάκινθοι είναι και αυτά φυτά βολβόριζα. Άλλα φυτά αναπαράγονται από τις ρίζες τους. Όπως οι θάλειες, πού οι σαρκώδεις ρίζες της περιέχουν πολλά αποθηκεύματα τροφών.

Μια πατάτα είναι ένα μέρος του υπόγειου βλαστού, πού έχει χοντρύνει και σχηματίζει κόνδυλο. Τα «μάτια» της πατάτας είναι «φύτρα». Μπορούμε να αποκτήσουμε, νέες ρίζες πατάτες, κόβοντας έναν κόνδυλο, δηλαδή μια πατάτα σε κομμάτια, τα όποια πρέπει να έχουν κι ένα μάτι. Μέσα σε ένα κομμάτι πατάτας υπάρχουν αποθηκευμένες αρκετές τροφές, για να επιτρέψουν στο φυτό να μεγαλώσει.

Το ρίζωμα είναι και αυτό ένα είδος υπόγειου βλαστού πού έχει χοντρύνει και εξογκωθεί από τροφές. Οι ίριδες πολλαπλασιάζονται συνήθως με τα ριζώματα τους. Τα γεράνια αναπαράγονται με παραφυάδες (μοσχεύματα). Το μόσχευμα είναι ένα κλαδί φυτού χωμένο στη γη, πού σιγά-σιγά αναπτύσσει ρίζες.

Ρίζες μπορούν να αναπτυχθούν και στα κλαδιά μερικών φυτών, που έρχονται σε επαφή με το έδαφος. Μπορούμε π. χ. να λυγίσουμε ένα κλαδί, ως τη γη και να το στερεώσουμε εκεί, ώσπου να αναπτυχθούν ρίζες. Τότε χωρίζουμε το κλαδί από το αρχικό φυτό κι έχουμε έτσι ένα νέο. Αυτό ονομάζεται πολλαπλασιασμός του φυτού με καταβολάδες. Οι φράουλες πολλαπλασιάζονται μόνες τους με καταβολάδες.

Πολλές φορές είναι αδύνατο να πάρουμε καινούργιο φυτό ξεκινώντας από τούς σπόρους του. Αυτό φαίνεται παράξενο, είναι όμως σωστό. Ας υποθέσουμε ότι πήραμε μια νέα ποικιλία μήλα από τη διασταύρωση δυο ποικιλιών, πού είχαμε πρωτύτερα. Και ας ονομάσουμε μήλο Χ αυτή την καινούργια ποικιλία. Τα μήλα πού ωριμάζουν πάνω στις μηλιές της νέας αυτής ποικιλίας, περιέχουν πολλούς σπόρους και αν τούς σπόρους αυτούς τούς φυτέψουμε, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα βλαστήσουν. Αλλά δεν θα δώσουν μηλιές πού να κάνουν μήλα Χ. Οι σπόροι αυτοί περικλείουν έμβρυα πού έχουν δυο γονείς. Ένας από τούς γονείς αυτούς είναι η μηλιά τής ποικιλίας Χ, αλλά ο άλλος είναι ή μηλιά πού προμήθευσε τη γύρη, η οποία γονιμοποίησε τα ωάρια τής πρώτης. Γιατί στις μηλιές το δέντρο πού προμήθευσε τη γύρη, πρέπει να είναι διαφορετικό από εκείνο που έχει τα ωάρια και πού θα δώσει καρπούς και σπόρους.

Για να αποκτήσουμε με βέβαιο τρόπο νέα φυτά μιας ποικιλίας πού μας ενδιαφέρει, πρέπει να κάνουμε εμβολιασμό. Για το σκοπό αυτό θα κόψουμε ένα μικρό κλαδί, το «μπόλι» και θα το κολλήσουμε στο δέντρο πού θα εμβολιάσουμε. Τα κλαδιά του δέντρου θα είναι κομμένα και έτσι μόνο το μπόλι θα μπορέσει να αναπτυχθεί. Σε λίγο το δέντρο θα μοιάσει με το δέντρο πού προμήθευσε το μπόλι. Κανένας, καθώς το κοιτάζει δεν μπορεί να υποθέσει ότι έχει ρίζες άγριας μηλιάς. Και θα κάνει μήλα ίδια με τα μήλα του δέντρου πού προμήθευσε το μπόλι.

Τα οπωροφόρα δέντρα, τα κλήματα, οι τριανταφυλλιές και τα καλλωπιστικά δενδρύλλια, όπως και τα δέντρα των φυτωρίων, είναι γενικά μπολιασμένα. Το μπόλι είναι το σπουδαιότερο μέσο για να πολλαπλασιάζονται οι καινούργιες ποικιλίες πού παίρνουμε με την καλλιέργεια.